Friese meren klaar voor de toekomst (2)

Doel van het project

Met het creëren van luwe, ondiepe waterzones ontstaat meer waterberging voor de Friese boezem (stelsel van meren, kanalen en vaarten) en verbeteren we de ecologische waterkwaliteit. Hierdoor ontstaat er een geschikter leefgebied voor waterplanten, waterriet, vissen en overige waterdieren. We maken de wateren natuurvriendelijk. Zo houden we het water schoon en is de streek beter beschermd tegen wateroverlast.

Voorbeeld van een luwe, ondiepe waterzone.

Meer biodiversiteit

Het onderhoud wordt maatwerk, met een permanent en ecologisch goed leefgebied voor waterleven als uitgangspunt. De waterzones vormen de overgang van water naar de droge oever en geven ruimte aan libellen, reptielen en andere dieren. Voor vissen is het een goede plek om te schuilen en te paaien. Als de waterplanten zich goed ontwikkelen, neemt de biodiversiteit (de verscheidenheid aan planten- en dierensoorten) verder toe. 

Friese meren klaar voor de toekomst

Het project 'natuurvriendelijke oevers Friese meren 2' levert ongeveer 13 hectare luwe, ondiepe waterzones op. De volgende zeven meren hebben we aangewezen als 'kansrijk':

• Sondeler Leien bij Sondel.
• Djippe Sleat, Weisleat en Idzegeaster Poel bij Heeg.
• Sitebuorster Ie, Wide Ie en Modderige Bol bij Grou.

Dit project is een vervolg op het project 'natuurvriendelijke oevers Friese meren 1' waarbij we in totaal 7,5 hectare luwe, ondiepe waterzones langs vier Friese meren hebben aangelegd.

Waar willen we aan de slag?

Op de onderstaande drie kaarten hebben we in lichtgroen ingetekend waar we bij de zeven Friese meren luwe, ondiepe waterzones willen aanleggen:

Kaarten van de zeven Friese meren waar we luwe, ondiepe waterzones (in lichtgroen ingetekend) willen aanleggen. Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Rekening houden met natuur en duurzaamheid

Bij de werkzaamheden houden we zoveel mogelijk rekening met de natuur. We werken volgens de regels voor flora en fauna, zoals werken buiten het broedseizoen. Waar nodig, werken we volgens de voorwaarden van een ontheffing van de Natuurbeschermingswet met ecologische begeleiding. Bij de planning van de uitvoering van specifieke trajecten houden we rekening met de periode waarop onze werkzaamheden het minst ingrijpen op de mogelijk aanwezige soorten. Hiervoor is uitgebreid veldonderzoek uitgevoerd en advies uitgebracht.

Voor de duurzaamheid verwerken we de grond zoveel mogelijk in de nabije omgeving. We werken vooral vanaf het water. Hierdoor blijft het grondtransport over de weg tot een minimum beperkt. Ook wordt hiermee de uitstoot van CO2 en stikstof zo laag mogelijk gehouden. 

Stikstof

Sinds november 2022 is de regelgeving voor de stikstofdepositie (neerslag van stikstof op de bodem en in het water) in natuurgebieden veranderd. Bij het gebruik van machines tijdens de uitvoering wordt stikstof uitgestoten. De hoeveelheid stikstof die in een natuurgebied terechtkomt, mag niet groter worden door de uitvoering van een project.

In de buurt van de Sitebuorster Ie, Wide Ie en Modderige Bol bij Grou ligt natuurgebied Alde Feanen. Dit natuurgebied is stikstofgevoelig. Het inzetten van materieel zonder uitstoot van stikstof (emissieloos), zoals elektrisch materieel of materieel rijdend op waterstof, is op deze locaties niet mogelijk. Hier is namelijk geen goede laadinfrastructuur aanwezig. Eind 2023 is er een oplossing gevonden door het toepassen van stikstoffilters op de machines. Hierdoor wordt de stikstofuitstoot dusdanig verlaagd dat er geen sprake meer is van stikstofdepositie op de Alde Feanen.

Gefaseerde uitvoering

Omdat we goed rekening houden met flora en fauna en het watersportseizoen vindt de uitvoering gefaseerd plaats. De werkzaamheden bij Heeg starten we in het vroege voorjaar en zijn voor de start van het watersportseizoen en het broedseizoen klaar. De werkzaamheden rondom de Sondeler Leien starten we ook in het voorjaar van 2024 voor het broedseizoen, maar het grootste deel van de werkzaamheden vindt na de bouwvak plaats. De locaties bij Grou voeren we vooral na de zomervakantie in het najaar van 2024 uit.

Wat hebben we tot nu toe gedaan?

• Eind 2020 startten we met het inventariseren van kansrijke gebieden. We gingen met terreinbeheerders en grondeigenaren in gesprek hoe we onze maatschappelijke opdracht het beste kunnen realiseren. En we probeerden tot goede afspraken te komen. Op basis van de uitkomsten van de gesprekken, hebben we zes meren aangewezen als 'kansrijk' (zie onder het kopje 'Friese meren klaar voor de toekomst'). Er is ook een aantal locaties afgevallen, omdat hier de aanleg van een luwe, ondiepe waterzone niet past bij de huidige (natuur)waarde(n).
• In de loop van 2021 vroegen we bij het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling een subsidie aan voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers op de kansrijke locaties. Deze POP3-subsidie is eind 2021 toegekend. Daarmee zijn de voorbereidingen voor het project ‘natuurvriendelijke Friese meren 2’ officieel gestart. 
• In 2022 en begin 2023 zijn de ontwerpen uitgewerkt en afgestemd met de belanghebbenden, zoals terreineigenaren.
• Begin 2023 was er een marktverkenning met mogelijke aannemers om de mogelijkheden van emissieloze uitvoering te bespreken.
• In het najaar van 2023 startte de aanbesteding van de werkzaamheden bij Heeg en de Sondeler Leijen.
• In december 2023 is het werk bij Heeg en Sondeler Leijen gegund aan De Waard Grondverzet B.V.

Als het nodig is, stellen we de plannen bij en maken we hier duidelijke afspraken over.

Planning (onder voorbehoud)

Locaties Heeg en Sondeler Leijen:

• Vroege voorjaar 2023: start werkzaamheden bij Heeg.
• Zomer/najaar 2023: uitvoering werkzaamheden bij de Sondeler Leien.

Locaties Grou:

• Februari 2024: bestek definitief.
• Vroege voorjaar: aanbesteding van de werkzaamheden.
• Najaar 2024: start uitvoering.
• 1 december 2024: werkzaamheden klaar.

Kosten

De totale kosten voor het project bedragen 2,6 miljoen euro. Van dit bedrag wordt 1,75 miljoen euro gefinancierd het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (POP3). 

Website Europese Commissie plattelandsontwikkeling