Friese meren klaar voor de toekomst (2)

Doel van het project

Met het creëren van luwe, ondiepe waterzones ontstaat meer waterberging voor de Friese boezem (stelsel van meren, kanalen en vaarten) en verbeteren we de ecologische waterkwaliteit. Hierdoor ontstaat er een geschikter leefgebied voor waterplanten, waterriet, vissen en overige waterdieren. We maken de wateren natuurvriendelijk. Zo houden we het water schoon en is de streek beter beschermd tegen wateroverlast.

Voorbeeld van een luwe, ondiepe waterzone.

Meer biodiversiteit

Het onderhoud wordt maatwerk, met een permanent en ecologisch goed leefgebied voor waterleven als uitgangspunt. De waterzones vormen de overgang van water naar de droge oever en geven ruimte aan libellen, reptielen en andere dieren. Voor vissen is het een goede plek om te schuilen en te paaien. Als de waterplanten zich goed ontwikkelen, neemt de biodiversiteit (de verscheidenheid aan planten- en dierensoorten) verder toe. 

Friese meren klaar voor de toekomst

Het project 'natuurvriendelijke oevers Friese meren 2' levert minimaal 9 hectare (bij voorkeur meer hectares) luwe, ondiepe waterzones op. De volgende zeven meren hebben we aangewezen als 'kansrijk':

• Sondeler Leien bij Sondel.
• Djippe Sleat, Weisleat en Idzegeaster Poel bij Heeg.
• Sitebuorster Ie, Wide Ie en Modderige Bol bij Grou.

Dit project is een vervolg op het project 'natuurvriendelijke oevers Friese meren 1' waarbij we in totaal 7,5 hectare luwe, ondiepe waterzones langs vier Friese meren hebben aangelegd.

Waar willen we aan de slag?

Op de onderstaande drie kaarten hebben we in lichtgroen ingetekend waar we bij de zeven Friese meren luwe, ondiepe waterzones willen aanleggen:

Kaarten van de zeven Friese meren waar we luwe, ondiepe waterzones (in lichtgroen ingetekend) willen aanleggen. Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Rekening houden met natuur en duurzaamheid

Bij de werkzaamheden houden we zoveel mogelijk rekening met de natuur. We werken volgens de regels voor flora en fauna, zoals werken buiten het broedseizoen. Waar nodig, werken we volgens de voorwaarden van een ontheffing van de Natuurbeschermingswet met ecologische begeleiding. Bij de planning van de uitvoering van specifieke trajecten houden we rekening met de periode waarop onze werkzaamheden het minst ingrijpen op de mogelijk aanwezige soorten. Hiervoor is uitgebreid veldonderzoek uitgevoerd en advies uitgebracht.

Voor de duurzaamheid verwerken we de grond zoveel mogelijk in de nabije omgeving. We werken vooral vanaf het water. Hierdoor blijft het grondtransport over de weg tot een minimum beperkt. Ook wordt hiermee de uitstoot van CO2 en stikstof zo laag mogelijk gehouden. 

Stikstof

Sinds november 2022 is de regelgeving voor de stikstofdepositie (neerslag van stikstof op de bodem en in het water) in natuurgebieden veranderd. Bij het gebruik van machines tijdens de uitvoering wordt stikstof uitgestoten. De hoeveelheid stikstof die in een natuurgebied terechtkomt, mag niet groter worden door de uitvoering van een project.

In de buurt van de Sitebuorster Ie, Wide Ie en Modderige Bol bij Grou ligt natuurgebied Alde Feanen. Dit natuurgebied is stikstofgevoelig. Het inzetten van materieel zonder uitstoot van stikstof (emissieloos), zoals elektrisch materieel of materieel rijdend op waterstof, is op deze locaties niet mogelijk. Hier is namelijk geen goede laadinfrastructuur aanwezig. We zoeken in dit gebied naar een oplossing om extra stikstofdepositie te voorkomen.

De uitvoering van de locaties rond de Sondeler Leien en bij Heeg veroorzaken geen extra stikstofdepositie. Daarom is de aanbesteding en uitvoering van deze locaties losgekoppeld van de locaties bij Grou.

Wat hebben we tot nu toe gedaan?

• Eind 2020 startten we met het inventariseren van kansrijke gebieden. We gingen met terreinbeheerders en grondeigenaren in gesprek hoe we onze maatschappelijke opdracht het beste kunnen realiseren. En we probeerden tot goede afspraken te komen. Op basis van de uitkomsten van de gesprekken, hebben we zes meren aangewezen als 'kansrijk' (zie onder het kopje 'Friese meren klaar voor de toekomst'). Er is ook een aantal locaties afgevallen, omdat hier de aanleg van een luwe, ondiepe waterzone niet past bij de huidige (natuur)waarde(n).
• In de loop van 2021 vroegen we bij het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling een subsidie aan voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers op de kansrijke locaties. Deze POP3-subsidie is eind 2021 toegekend. Daarmee zijn de voorbereidingen voor het project ‘natuurvriendelijke Friese meren 2’ officieel gestart. 
• In 2022 en begin 2023 zijn de ontwerpen uitgewerkt en afgestemd met de belanghebbenden, zoals terreineigenaren.
• Begin 2023 was er een marktverkenning met mogelijke aannemers om de mogelijkheden van emissieloze uitvoering te bespreken.
• In het najaar van 2023 startte de aanbesteding van de werkzaamheden bij Heeg en de Sondeler Leijen.

Als het nodig is, stellen we de plannen bij en maken we hier duidelijke afspraken over.

Planning (onder voorbehoud)

Tot eind 2024 is onze planning als volgt:

• Zomer 2023: bestek is definitief gemaakt.
• Najaar 2023: aanbesteding van de werkzaamheden bij Heeg en rondom de Sondeler Leien.
• December 2023: gunning van het werk.
• Vroege voorjaar 2023: start werkzaamheden bij Heeg.
• Zomer/najaar 2023: uitvoering werkzaamheden bij de Sondeler Leien.

Voor de locaties bij Grou werken we aan een oplossing voor de stikstofneerslag.  Ons doel is nog steeds om ook deze locaties eind 2024 te realiseren. 

Kosten

De totale kosten voor het project bedragen 2,6 miljoen euro. Van dit bedrag wordt 1,75 miljoen euro gefinancierd het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (POP3). 

Website Europese Commissie plattelandsontwikkeling