Alde Lune: verbeteren waterbeheer en waterkwaliteit

Doel van het project

Polder Alde Lune van 1.360 hectare groot willen we zo inrichten dat deze weer klaar is voor de toekomst. We willen de wateraan- en -afvoer en de waterkwaliteit verbeteren. Dit zorgt voor een beter leefmilieu van het waterleven. Omdat het gebied deel uitmaakt van het veenweidegebied, maken ook de waterpeilen deel uit van dit project.

Waar willen we aan de slag?

Op de onderstaande kaart staat het werkgebied Alde Lune ingetekend:

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

De (water)opgaven en maatregelen

Voor het gebied Alde Lune heeft Wetterskip Fryslân de komende jaren de volgende (water)opgaven:

• Verbeteren waterkwaliteit door natuurvriendelijker onderhoud (minder intensief) van de hoofdwateren. Voor de waterkwaliteit zijn zowel de chemische als ecologische kwaliteit van belang. In de Alde Lune richten we ons vooral op de ecologische waterkwaliteit.
• Veenweideprogramma: de waterpeilen op het gewenste peil brengen.
• Knelpunten en kansen in het waterbeheer, bijvoorbeeld oplossen van knelpunten in de hoogwatercircuits (sloten met een hoger peil rond bebouwing en wegen).
• Knelpunten en ideeën uit de streek. 

Op de onderstaande kaart staan de opgaven uit het Watergebiedplan Tusken Ie en Swemmer ingetekend:

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Verbeteren waterkwaliteit

In de Alde Lune willen we in de hoofdwatergangen meer ecologisch onderhoud toepassen. Hiermee verbetert het leefgebied voor planten en dieren, en verbetert de biodiversiteit en de waterkwaliteit. Maar ook krijg je met natuurvriendelijke onderhoud stabielere taluds en minder baggergroei op de bodem.

Ecologisch onderhoud betekent dat we voortaan bij het hekkelen niet alle planten weghalen. In het najaar blijft 15 tot 30 procent van de totale begroeiing in het water staan. Deze planten laten we langs één kant van de sloot staan. Ook in het aangrenzende, droge talud blijft de begroeiing staan. Aan de andere kant van de sloot verwijder je de begroeiing uit het water en van het droge talud. Jaarlijks wisselen we bij het onderhoud van slootkant.

Op de onderste twee plaatjes is het huidige onderhoud in Alde Lune weergegeven.

Huidige situatie voor onderhoud:

Huidige situatie na onderhoud:

De gewenste situatie na onderhoud:

Als de sloot breed genoeg is voor ecologisch onderhoud, dan wordt het onderhoud aangepast aan het huidige profiel. Als de sloot niet breed genoeg is, dan wordt de sloot eerst dieper gemaakt en/of verbreed naar het zogenaamde 'integraal leggerprofiel'. Daarna kan het onderhoud worden gewijzigd naar ecologisch onderhoud. 

Voorbeelden van slootonderhoud

^ Een voorbeeld van onderhoud waarbij de sloot is dichtgegroeid en de waterafvoer wordt belemmerd. 

^ Een voorbeeld van onderhoud met steile oevers, deels afkalvende taluds en nauwelijks waterplanten.

^ Een voorbeeld van ecologisch onderhoud. in de sloot zijn waterplanten aanwezig, de sloot is deels begroeid en de waterafvoer is voldoende. De sloot heeft stabiele taluds en wordt eens per twee jaar gemaaid. 

Veenweideprogramma

Alde Lune maakt ook deel uit van het Friese Veenweideprogramma. In Fryslân ligt ongeveer 66.000 hectare aan veenweidegebied. De totale opgave die hier geldt is 400.000 ton CO2-reductie per jaar.  Kijk voor meer informatie over het Friese Veenweideprogramma op www.veenweidefryslan.frl.

Peilbeheer

Bij het peilbeheer in de Alde Lune gaan we graag uit van het principe: een hoog waterpeil als het kan, een laag peil als het moet. Dat betekent dat we het regenwater het liefst zoveel mogelijk in het gebied vasthouden en het grondwater minder diep laten uitzakken. Bij een vast laag peil, stroomt de regen snel de sloot in en zakt het grondwater diep weg.

De onderstaande plaatjes geven dit weer. Op de bovenste tekening staat de situatie bij een vast laag peil en op de onderste tekening flexibel peilbeheer (hoog als het kan, laag als het moet). 

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Randvoorwaarden 

Bij gebiedsproces Alde Lune gelden de volgende randvoorwaarden:

• De maatregelen worden afgestemd met andere projecten.
• De maatregelen dragen bij aan compensatie van de klimaatverandering.
• De maatregelen worden getoetst aan duurzaamheidsdoelen.

Bij dit gebiedsproces vindt er nauw overleg plaats met landeigenaren in het gebied en landbouwpartijen LTO Noord, lokale LTO, Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) en vereniging Noardlike Fryske Wâlden. Ook stemmen we de plannen af met dorpsbelangen, gemeente, provincie en natuurorganisaties. 

Voorgestelde aanpak

We stellen de volgende twee aanpakken voor:

1. We starten samen met de streek een gebiedsproces op. Dit doen we vanuit de wateropgaven met bijvoorbeeld een klankbordgroep. 
2. We starten vanuit het Frysk Programma Landelijk Gebied (FPLG) een gebiedsproces op. Dit doen we vanuit diverse opgaven, zoals stikstof en klimaat, én de wateropgaven. De organisatie wordt hierop aangepast. 

We willen graag na de zomer 2023 in overleg met de streek een aanpak kiezen. 

Diverse kaarten: bemalingsgebied, waterpeilen, maaiveldhoogte, veenweideprogramma en veendikte

Kaart bemalingsgebied

Op de onderstaande kaart staat het bemalingsgebied Alde Lune (in donkergroen) met gemaal Alde Lune:

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Kaart waterpeilen

Op de onderstaande kaart vind je de waterpeilen in meters ten opzichte van NAP (Normaal Amsterdams Peil) in Alde Lune:

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Het gebied Alde Lune heeft:

• een peilverschil van 3 meter: van 52 centimeter beneden NAP tot 3,40 meter beneden NAP. 
• een maalpeil van 2,05 meter beneden NAP.

Kaart maaiveldhoogte

Op de onderstaande kaart met legenda staat de maaiveldhoogte in Alde Lune in meters ten opzichte van NAP:

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting. 

Kaart veenweideprogramma

Op de onderstaande kaart staat het gebied Alde Lune met een rode stippellijn ingetekend:

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Kaart veendikte

Op de onderstaande kaart staat de veendikte in centimeters weergegeven:

Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Planning (onder voorbehoud)

We willen in 2023 samen met de betrokken partijen een integraal maatregelenpakket voor het gebied Alde Lune maken. 

• 13 maart 2023: informatiebijeenkomst voor grondeigenaren in de Alde Lune in dorpshuis De Suderfinne in Suwâld. Tijdens de bijeenkomst gingen we met elkaar in gesprek over de (water)opgaven die er de komende jaren liggen in het plangebied. En we verkenden met de landeigenaren hoe we samen tot een inrichtingsplan kunnen komen.
• Tussen mei-september 2023: veldbezoek in groepen per deelgebied.
• September 2023: tweede informatiebijeenkomst voor grondeigenaren. 
• Najaar 2023: persoonlijke gesprekken met grondeigenaren.
• Winter 2023/2024: terugkoppeling van het plan aan de streek. 
• Voorjaar 2024: gebiedsplan/maatregelenpakket is klaar.