Update PFOS in Jelsumer Feart 25 april 2024: stand van zaken eieren-, bodem- en grondwateronderzoek, resultaten waterkwaliteitsonderzoek en maatregelen polders

• geplaatst op 25 april 2024 om 14:22

Stand van zaken onderzoek eieren

In de vorige update is aangekondigd dat er aanvullend (vergelijkend) onderzoek komt naar de precieze oorzaak en exacte mate van vervuiling van eieren van (hobby)kippen in het gebied rondom de Jelsumer Feart en Lytse Feart. Je kunt bij de gemeente aangeven of je hobbykippen houdt en of je mee wilt doen met het onderzoek. Dit kan nog tot en met 1 mei via bodem@leeuwarden.nl.

Het ingenieursbureau dat het onderzoek gaat uitvoeren, neemt binnen 2 tot 3 weken contact op met de mensen die zich hiervoor hebben aangemeld. Het ingenieursbureau bepaalt op basis van een goede verdeling over het gebied welke locaties en eieren worden onderzocht. Dit zal een beperkt aantal zijn (ongeveer 10 locaties). Niet alle aanmeldingen kunnen worden meegenomen in het onderzoek.

Bodem- en grondwateronderzoek door gemeente Leeuwarden

De gemeente heeft de bodem en het grondwater op verschillende locaties in de omgeving van de Jelsumer en Lytse Feart onderzocht. Bekijk een kaart met alle locaties die zijn onderzocht op www.leeuwarden.nl/PFAS.

De veldwerkzaamheden zijn afgerond en de laatste resultaten zijn binnen. Deze worden op dit moment beoordeeld en geduid. Elke locatie wordt anders gebruikt en dat betekent dat elke locatie apart moet worden geanalyseerd en beoordeeld. Dat gebeurt nu en de komende weken. De gemeente laat zich hierbij adviseren door experts, zoals ingenieursbureaus, kennisinstituten en deskundigen van andere overheden. Advies over volksgezondheid ontvangen we van GGD Fryslân.

Geen sanering nodig, mogelijk wel gebruikersadviezen

Uit de allereerste beoordeling van de resultaten van het bodem- en grondwateronderzoek blijkt dat geen enkele, door de gemeente onderzochte locatie hoeft te worden gesaneerd (grond weghalen/schoonmaken). Echter, voor sommige locaties komt er waarschijnlijk wel een advies over hoe je de grond en de gewassen op de grond goed en veilig kunt gebruiken. Hiervoor is meer informatie nodig van de inwoners en gebruikers zelf, omdat dit maatwerk is. De komende twee weken wordt daarom contact opgenomen met inwoners en gebruikers van de onderzochte locaties om een afspraak te maken, om duiding te geven en informatie op te halen.

We verwachten daarna de resultaten van de bodem- en grondwateronderzoeken en wat dit voor inwoners en gebruikers betekent breder te kunnen delen via een nieuwsupdate.

Onderzoeken waterkwaliteit

Op 17 april hebben we op 10 meetpunten de waterkwaliteit in het gebied in en rond de Jelsumer Feart verder onderzocht. De uitkomsten van deze metingen zijn voor GGD Fryslân geen reden om een aanvullend advies te geven.

De resultaten van de onderzoeken naar de waterkwaliteit tot en met 17 april 2024 staan weergegeven op de onderstaande kaart. Op de kaart staat het maximale gemeten PFOS-gehalte per meetpunt. Klik op de kaart voor een vergroting. 

De komende twee weken nemen we nog op een paar meetpunten in het gebied rond de Jelsumer Feart monsters van het oppervlaktewater. Om zo een compleet beeld van de verspreiding van de PFOS in het water te krijgen.

Mogelijk onttrekkingsverbod en maatregelen voor wateraanvoer polders

Omdat er in de waterbodem en het water van de Jelsumer Feart en Lytse Feart te hoge concentraties PFOS zijn vastgesteld, hebben we alle waterinlaten tussen deze vaarten en de poldersloten tot nu toe dicht gehouden. Zo willen we voorkomen dat vervuild water de omliggende polders instroomt. Deze maatregel kan, als het straks droger wordt, leiden tot een lager waterpeil. Een té laag peil kan zorgen voor schade aan percelen en funderingen van gebouwen. Om deze schade te voorkomen, stellen we mogelijk in de komende periode als het té droog wordt een onttrekkingsverbod in voor de polders rond de Jelsumer en Lytse Feart. Dit betekent dat gebruikers geen slootwater of grondwater mogen onttrekken, bijvoorbeeld voor beregening van landbouwpercelen. Zodra we een een onttrekkingsverbod instellen, worden belanghebbenden in het gebied hiervan op de hoogte gebracht. We raden grondeigenaren aan om uit voorzorg alvast zoveel mogelijk regenwater vast te houden op eigen terrein.

Voor de noordelijke polders hebben we een concept plan gemaakt om via alternatieve routes water aan te voeren vanuit de Dokkumer Ie, Koarnjumer Feart en Stienzer Feart. Omdat de mogelijke maatregelen (aanleg van alternatieve inlaten en pompen) in het noordelijke gebied vooral invloed hebben op grotere grondeigenaren in het gebied, hebben we hen apart uitgenodigd voor een meedenksesssie op donderdag 25 april in het dorpshuis van Koarnjum. Om zo met elkaar tot een optimaal plan te komen.

Voor de polders ten zuiden van de Jelsumer Feart hebben we een plan gemaakt voor onder andere de aanleg van extra inlaten, zodat er voldoende water vanuit de Kalkvaart naar deze polders kan worden aangevoerd. Als de maatregelen in de zuidelijke polders werken, is een onttrekkingsverbod voor dit gebied naar verwachting niet meer nodig. We bespreken op dit moment de tijdelijke maatregelen met direct belanghebbenden. Zodra de tijdelijke maatregelen in het zuidelijke gebied worden uitgevoerd, informeren we alle bewoners in het gebied.

De gemeten PFOS-concentraties in de Dokkumer Ie, Koarnjumer Feart, Stienzer Feart en Kalkvaart zijn van dezelfde orde van grootte als de waarden die in de rest van Fryslân voorkomen. Inlaten van water vanuit deze vaarten in de polders is daarom verantwoord.

Stel gerust jouw vragen

We kunnen ons voorstellen dat je vragen hebt na het lezen van deze update. Neem dan contact met ons op.

• Vragen over de gezondheid van je (huis)dier(en)? Neem dan contact op met je dierenarts als je abnormale effecten of symptomen bij je (huis)dier(en) opmerkt.
• Vragen over de gezondheid in relatie tot PFOS (PFAS)? Je kunt contact opnemen met GGD Fryslân via telefoonnummer 088-229 92 22. Of per mail via: mmk@ggdfryslan.nl. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 16.30 uur. Veelgestelde vragen over publieke gezondheid vind je op ggdfryslan.nl/jelsumerfeart(externe website)(externe website).
• Vragen over het waterbodem- en waterkwaliteitsonderzoek? Je kunt met het Klantencontactcentrum van Wetterskip Fryslân contact opnemen via telefoonnummer 058-292 22 22 of mail je vraag naar: info@wetterskipfryslan.nl. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 17.00 uur. Veelgestelde vragen over het waterbodem- en waterkwaliteitsonderzoek vindt u op wetterskipfryslan.nl/jelsumerfeart.
• Algemene vragen over PFAS in de gemeente Leeuwarden? Op leeuwarden.nl/PFAS(externe website)(externe website) vind je de meest gestelde vragen. Je kunt ook bellen met de gemeente via telefoonnummer 14 058. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 17.00 uur.