Update PFAS in Jelsumer Feart 6 oktober 2025: najaarsonderhoud sloten en werkbezoek staatssecretaris Defensie

  • geplaatst op 06 oktober 2025 om 11:58

In deze update lees je dat wij het najaarsonderhoud aan sloten in het gebied rond de Jelsumer Feart en Lytse Feart ook voor agrariërs en inwoners uitvoeren en over het recente bezoek van staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman aan de vliegbasis.

logo's wetterskip fryslan koninklijke landmacht gemeente leeuwarden en ggd fryslan

Wij voeren najaarsonderhoud ook voor boeren en inwoners uit

Ons bestuur heeft besloten om dit najaar ook voor agrariërs en inwoners het onderhoud aan sloten in een gebied rond de Jelsumer Feart en Lytse Feart uit te voeren. Het gaat om het gebied waar aangepaste regels gelden voor het omgaan met waterplanten en slib (hekkelspecie) uit sloten, omdat het water en de waterbodem zijn verontreinigd met PFAS. Het najaarsonderhoud start op maandag 6 oktober.

Langer uitstel hekkelen niet verantwoord
We vinden het hekkelen van het met PFAS besmette watersysteem rond de Jelsumer Feart op dit moment noodzakelijk. De sloten in het gebied zitten vol met planten. Om een goede aan- en afvoer van water te blijven garanderen, is langer uitstel van het slootonderhoud niet verantwoord. ‘We willen dat de ingelanden niet worden ‘opgezadeld’ met de kosten voor deze werkzaamheden’, aldus het dagelijks bestuur. Ook vinden we het belangrijk dat het onderhoud zorgvuldig en deskundig wordt uitgevoerd. De met PFAS verontreinigde hekkelspecie moet namelijk worden afgevoerd naar een verwerkingsbedrijf. Wij gaan de kosten voor de overname van het najaarsonderhoud van agrariërs en inwoners voorfinancieren en deze extra kosten claimen bij de Staat.

Resultaten onderzoek gemeente bekend
De gemeente Leeuwarden heeft dit voorjaar een onderzoek in gang gezet om scherp te krijgen in welk gebied deze beperking hoort te gelden. De waterplanten zijn geanalyseerd op PFAS. Op basis van de resultaten van dit onderzoek is de begrenzing vastgesteld van het gebied waar hekkelmateriaal moet worden afgevoerd.

In welk gebied voeren we het najaarsonderhoud uit?
Op onderstaande kaart is in het blauw gemarkeerde gebied PFAS boven de norm aanwezig en mag het hekkelmateriaal niet op het land worden verwerkt. Hier moet het hekkelmateriaal worden afgevoerd naar een verwerkingsbedrijf. Wij nemen het slootonderhoud in het blauwe gebied dit najaar 2025 voor onze rekening. Buiten het blauwe gebied kan het onderhoud gewoon worden uitgevoerd zoals in eerdere jaren en mag de hekkelspecie op het land worden verwerkt.

Kaart najaarsonderhoud 2025
Kaart najaarsonderhoud 2025. Klik op de kaart voor een vergroting.

Wat betekent dit op dit moment voor de percelen?

Binnen het blauwe gebied op de kaart:

  • Hoofdwatergangen: wij schonen dit jaar alle hoofdwatergangen in de polders.
  • Schouwwatergangen: de gemeente Leeuwarden schoont alle schouwwatergangen waarvoor de gemeente minimaal aan één kant onderhoudsplichtig is. De gemeente is al begonnen met het onderhoud van de sloten die langs de weg liggen. Alle overige schouwwateren worden door ons geschoond.
  • Overig water: het streven is om ook overige wateren te schonen. Dit doen wij in overleg met de eigenaren.

Eigenaren hoeven dus dit jaar als onderhoudsplichtige het onderhoud niet zelf te doen. Vanwege de verontreiniging van de hekkelspecie met PFAS voeren wij (en de gemeente) het onderhoud uit en wordt alle hekkelspecie afgevoerd.

Buiten het blauwe gebied op de kaart:

  • Hier gelden de gebruikelijke regels. Perceeleigenaren mogen de hekkelspecie op het land verwerken, zoals ze dat in voorgaande jaren deden.

Hoe en wanneer voeren wij het onderhoud uit?
Onze  aannemer begint op maandag 6 oktober met het onderhoud van alle hoofd- en schouwwatergangen binnen het blauwe gebied (zie de kaart hierboven). De waterplanten die vrijkomen, mogen maximaal zeven dagen op de kant liggen. Daarna wordt het verzameld en afgevoerd naar een erkende verwerker. De volledige sloot, inclusief het deel dat grenst aan particulier terrein, wordt in één keer meegenomen.

De werkzaamheden kunnen tijdelijke verkeers- en geluidshinder veroorzaken. We vragen hiervoor begrip van de bewoners.

Staatssecretaris van Defensie bezoekt Leeuwarden vanwege PFAS-verontreiniging Jelsumer Feart en omgeving

Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman was donderdag 2 oktober 2025 op werkbezoek bij de vliegbasis Leeuwarden. Hier spraken dijkgraaf Luzette Kroon en dagelijks bestuurslid Monique Plantinga en wethouder Evert Stellingwerf van gemeente Leeuwarden met hem over de ernstige en omvangrijke PFAS/PFOS-verontreiniging van de Jelsumer Feart en omgeving.

Samen met gemeente Leeuwarden hebben we contact met het Rijk opgezocht en onze zorgen over de verontreiniging besproken met de staatssecretaris. Gemeente Leeuwarden en wij benadrukken het belang van tempo en gezamenlijke stappen richting een integrale aanpak van de PFAS-verontreiniging rondom de vliegbasis. De vervuiling heeft ernstige gevolgen voor de leefomgeving, waterkwaliteit en het gebruik van landbouwgrond. Er is behoefte aan duidelijkheid over de sanering van zowel de vliegbasis als de omliggende gebieden, inclusief afspraken over financiering.

Defensie is gestart met een pilot om een deel van de vervuilde bodem en het grondwater op de vliegbasis aan te pakken. De opgedane kennis moet bijdragen aan een breder saneringsplan. Gemeente en wij waarderen deze inzet, maar pleiten voor een gezamenlijke strategie waarin ook de omgeving wordt meegenomen.

Impact op omgeving
In maart 2024 troffen wij een zeer hoge concentraties PFAS/PFOS (de PFOS-norm werd tot wel 900 keer overschreden) aan in het oppervlaktewater van de Jelsumer Feart in Leeuwarden. Deze twee kilometer lange vaart grenst aan de militaire vliegbasis in Leeuwarden.

In mei 2024 bleek uit onderzoek dat de vervuilingsbron zich op de vliegbasis bevindt. Met als oorzaak het jarenlange gebruik van PFOS-houdend blusschuim op de basis. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat er over een breed gebied buiten de vliegbasis in de aangrenzende landbouwpolders sprake is van te hoge PFAS-concentraties in (water)bodems en oppervlaktewater.

Als gevolg van de verontreiniging zijn in de omgeving gebruiksbeperkingen ingesteld. Dit betekent concreet dat tuinen niet besproeid kunnen worden en er niet gezwommen en gevist mag worden. (Huis)dieren mogen niet drinken uit het water. Er zijn verhoogde PFOS-waarden aangetroffen in vis en eieren in de omgeving. Ook bij werkzaamheden zoals slootonderhoud spelen beperkingen en extra kosten een rol, onder andere door milieuwetgeving en eisen rondom de afvoer van materiaal.

bezoek staatssecretaries
V.l.n.r. Wethouder Evert Stellingwerf (gemeente Leeuwarden), staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman, dijkgraaf Luzette Kroon (Wetterskip Fryslân), dagelijks bestuurslid Monique Plantinga (Wetterskip Fryslân) en commodore Marcel van Egmond (vliegbasis Leeuwarden).

Stel gerust jouw vragen

We kunnen ons voorstellen dat je vragen hebt na het lezen van deze update. Neem dan contact met ons op.