Update 14 maart 2024: PFOS in Jelsumer Feart

• geplaatst op 14 maart 2024 om 13:30

Uitbreiding advies GGD voor (huis)dieren

Omdat de risico’s voor de gezondheid op dit moment nog niet precies bekend zijn, adviseert GGD Fryslân nog steeds geen gebruik te maken van water uit de Jelsumer Feart. Aan de specifieke adviezen niet in de vaart te zwemmen, eruit te drinken, daaruit gevangen vis te eten of uw (moes)tuin met het water te besproeien, voegen we deze week een nieuw advies toe. Dit doen we na overleg met de Gezondheidsdienst voor Dieren.

Advies: laat ook uw (huis)dieren niet drinken uit of zwemmen in de Jelsumer Feart.

Uitleg bij het GGD-advies

Tijdens de bijeenkomst voor omwonenden vorige week donderdag werden er veel vragen gesteld over de risico’s voor dieren. Als GGD kunnen we alleen risico’s voor mensen duiden. De GGD heeft daarom advies gevraagd aan de Gezondheidsdienst voor Dieren. Zij adviseren om te vermijden dat (huis)dieren in contact komen met water dat door hoge concentraties PFAS is verontreinigd. Dit wordt geadviseerd omdat er nog veel onbekend is over hoe PFAS wordt opgenomen door het lichaam van dieren en het ook bij dieren nog niet duidelijk is wat de precieze gezondheidseffecten zijn.

Heb je wel vragen over de gezondheid van jouw (huis)dier(en)? Neem dan contact op met jouw dierenarts als je abnormale effecten of symptomen bij jouw (huis)dier(en) opmerkt.

Onderzoeken door gemeente Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden laat op locaties rond de Jelsumer Feart uit voorzorg de bodem en het grondwater onderzoeken. De gemeente laat eerst de locaties onderzoeken die veel gebruikt worden vlakbij de Jelsumer Feart. Dat gaat om enkele volkstuinen, het voedselbos, het Rustpunt Buitencentrum Leeuwarder Bos en de camping in het gebied. Daarnaast laat de gemeente ook de bodem en het grondwater onderzoeken van een paar locaties op de wal van de Lytse Feart. De onderzoeken zijn begonnen op maandag 11 maart 2024 en duren ongeveer twee weken.

Op vrijdag 15 maart 2024 begint een onderzoeksbureau ook met het onderzoek naar bodem en grondwater op de Tjessingawei. Het kan zijn dat het onderzoeksbureau hiervoor medewerking vraagt van bewoners.

Tijdens de bewonersavond van donderdag 7 maart 2024 zijn nog andere locaties voor onderzoek door bewoners aangedragen. Bijvoorbeeld de volkstuinen aan de Dokkumer Ie in Snakkerburen, een voormalig baggerdepot in het gebied en enkele moestuinen in particulier bezit. Ook hier gaat de gemeente onderzoek laten uitvoeren naar de bodem en het grondwater. De gemeente heeft inmiddels een onderzoeksbureau hiervoor gevraagd.

Met de analyses van de eerste onderzoeken kan de gemeente beoordelen of meer onderzoek nodig is. Hierbij laat de gemeente zich ook adviseren door Wetterskip Fryslân en GGD Fryslân. Bewoners worden geïnformeerd zodra duidelijk is wat de onderzoeksresultaten voor de omgeving betekenen.

Onderzoeken door Wetterskip Fryslân

De onderzoeken van de waterbodem en de waterkwaliteit die onder regie van Wetterskip Fryslân hebben plaatsgevonden of nu nog plaatsvinden zetten we hieronder op een rij:

Aanleiding:

• Eerste waterbodemonderzoek begin 2023: Wetterskip Fryslân wil de Jelsumer Feart baggeren. Dit is onderdeel van ons reguliere baggerprogramma. Jaarlijks baggert het waterschap ongeveer 25 kilometer aan watergangen voor een goede aan- en afvoer van water. Het waterschap laat voor iedere baggerklus de kwaliteit van de waterbodem onderzoeken om te kunnen bepalen wat er met de bagger moet gebeuren; is die te hergebruiken op het land of moet de bagger worden afgevoerd? Bij dit onderzoek zijn begin 2023 over een lengte van bijna 2 kilometer hoge concentraties PFOS in de waterbodem van de Jelsumer Feart gevonden. Met de kennis, van dat moment, was het beeld dat het hier om een historische PFOS-vervuiling ging, die zou zijn neergeslagen in het slib van de waterbodem en niet in het water zelf. Aanvullend onderzoek van de waterbodem was nodig om vast te stellen wat de oorzaak en omvang is van de vervuiling. Hiervoor is in december opdracht verleend. Omdat het waterschap daardoor onderzoek zou gaan doen in een breder gebied, wilde het waterschap omwonenden actief informeren. Omdat hierbij ook vragen over gezondheidseffecten van PFAS in bagger zouden kunnen komen, is contact gezocht met GGD Fryslân. In overleg met de GGD heeft het waterschap op 1 maart 2024 ook een onderzoek naar de waterkwaliteit van het oppervlaktewater gedaan. Dat was het moment dat de hoge PFOS-concentratie in het water van de Jelsumer Feart aan het licht kwam.

Aanvullende onderzoeken waterbodem:

• Aanvullend onderzoek eind februari 2024: eind februari 2024 startte het aanvullende onderzoek naar de kwaliteit van de aanwezige sliblaag van watergangen op de vliegbasis en het terrein ten westen van de vliegbasis. De resultaten van dit onderzoek zijn in de loop van maart 2024 bekend. Wanneer deze uitslagen voldoende zijn geanalyseerd, worden deze gecommuniceerd naar de bewoners.
• Aanvullend onderzoek 13 maart 2024: gisteren, woensdag 13 maart 2024, startte een aanvullend onderzoek in de Jelsumer Feart, omliggende sloten en een deel van de Dokkumer Ie. Bij dit onderzoek gaat het om de waterbodem in het bovenstroomse deel van de Jelsumer Feart langs de Tsjessingawei (gedeelte tussen de vliegbasis en het gemaal) en dezelfde 3 bemonsteringsvakken als bij het eerste waterbodemonderzoek. Daarnaast vindt er aanvullend waterbodemonderzoek plaats in aanliggende sloten die in open verbinding staan met de Jelsumer Feart en hetzelfde waterpeil hebben als de vaart. Dat onderzoek gebeurt ook in een klein deel van de Dokkumer Ie. De Dokkumer Ie is als vaarweg in beheer van de provincie. Het waterschap verwacht dat de uitslagen in de loop van april bekend zijn. Wanneer deze uitslagen voldoende zijn geanalyseerd, worden deze gecommuniceerd naar de bewoners.

Onderzoeken waterkwaliteit:

• Eerste onderzoek 1 maart 2024: om te bepalen of het oppervlaktewater van de Jelsumer Feart ook vervuild is met PFOS, heeft het waterschap recent, op 1 maart 2024, op drie locaties watermonsters uit de vaart gehaald. Deze monsters zijn in het waterschapslaboratorium onderzocht. Uit dit onderzoek blijkt dat in het water van de vaart ook een hoge concentratie PFOS zit. GGD Fryslân adviseert aan de hand van de resultaten het water voorlopig niet te gebruiken.
• Tweede onderzoek 5 maart 2024: op dinsdag 5 maart 2024 startte het waterschap een tweede onderzoek naar de waterkwaliteit van de Jelsumer Feart en omliggende sloten. Hierbij werden op een groter aantal plekken monsters genomen om een completer beeld te krijgen van de verspreiding van de PFOS en de mogelijke bron(nen).
• Derde onderzoek 12 maart 2024: op dinsdagmorgen 12 maart 2024 zijn in de wateren in en rondom de Jelsumer Feart voor de derde keer watermonsters genomen. In totaal gaat het om 20 meetpunten. Het laboratorium van het waterschap onderzoekt de watermonsters op de aanwezigheid van PFAS. De uitslag worden op z'n vroegst vrijdag 15 maart of begin volgende week verwacht. Wanneer deze uitslagen voldoende zijn geanalyseerd, worden deze deze naar de bewoners gecommuniceerd.

Onderzoeken directe lozingen:

• Wetterskip Fryslân onderzoekt de komende weken op diverse locaties rondom de Jelsumer Feart of er directe lozingen op het water zijn.

Deze week sluit Wetterskip Fryslân een zijtak van de Jelsumer Feart af met een dam. Dit heeft niets te maken met de PFOS-verontreiniging in de Jelsumer Feart. De zijtak wordt afgesloten om te voorkomen dat een verontreiniging met perssappen zich verder verspreid richting de Jelsumer Feart. Dit hoort bij ons reguliere werk.