Hoge concentratie PFOS in Jelsumerfeart; advies om water niet te gebruiken

• geplaatst op 07 maart 2024 om 13:51

De bijna 2 kilometer lange Jelsumer Feart ligt tussen de Vliegbasis Leeuwarden en de Dokkumer Ie. Alle direct omwonenden en grondeigenaren zijn door de gemeente Leeuwarden, Wetterskip Fryslân en GGD Fryslân per brief op de hoogte gebracht van de vervuiling van het water en de bodem van de Jelsumerfeart en het GGD-advies. 

Bewonersbijeenkomst

Op donderdagavond 7 maart organiseren gemeente, waterschap en GGD een bewonersbijeenkomst om uitleg te geven over de situatie en vervolgacties en om vragen te beantwoorden.

Wat is PFOS?

PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) behoort tot de PFAS-stoffengroep. Het is een water-, vuil- en vetafstotende stof die sinds 2011 niet meer mag worden gebruikt. Voordien werd PFOS onder andere toegepast in het schuim van brandblussers. Het is een schadelijke stof die in de natuur niet wordt afgebroken. 

Advies GGD: gebruik water uit de Jelsumer Feart niet

Op dit moment is nog onvoldoende duidelijk wat de gezondheidsrisico’s precies zijn. Of mensen rondom de Jelsumer Feart meer PFOS binnenkrijgen en daardoor extra gezondheidsrisico lopen, hangt van veel factoren af. Volgens de GGD is er verder onderzoek nodig naar de verspreiding.

In de tussentijd adviseert GGD Fryslân om:

• Het water uit de Jelsumer Feart niet te drinken.
• Het water uit de Jelsumer Feart niet te gebruiken voor het besproeien van (moes)tuinen.
• Niet in de Jelsumer Feart te zwemmen.
• Geen vis uit de Jelsumer Feart te eten.

Voor deze adviezen kijkt de GGD naar langdurig gebruik van het water. Als u bijvoorbeeld een enkele keer in het water heeft gezwommen, is het extra gezondheidsrisico door PFOS in de Jelsumer Feart te verwaarlozen.

Hoe is PFOS in de Jelsumer Feart ontdekt?

In het water van de Jelsumer Feart is een hoog gehalte PFOS aangetroffen. De ernst van de vervuiling kwam recent aan het licht bij een gericht onderzoek naar de waterkwaliteit van de vaart door Wetterskip Fryslân. Het onderzoek was een vervolg op een bemonstering van de waterbodem die vorig jaar is uitgevoerd als voorbereiding op baggerwerk. In het slib is toen ook PFOS aangetroffen. De veronderstelling was dat de stof zich had gebonden aan bodemdeeltjes en zich niet zou verspreiden. Het wateronderzoek moest meer inzicht geven in de risico's.

Maatregelen

De betrokken partijen doen er alles aan om snel een volledig beeld te krijgen van de omvang, de mogelijke bron(nen) en de risico’s van de vervuiling. Daarna wordt een plan gemaakt om deze op te ruimen. Op dit moment zijn de waterinlaten tussen de Jelsumer Feart en poldersloten gesloten. Het waterschap bekijkt welke aanvullende maatregelen verder nodig zijn, zodra er meer duidelijk is over de vervuilingsbron(nen).

Aanvullende onderzoeken

Op dinsdag 5 maart heeft Wetterskip Fryslân een tweede onderzoek naar de waterkwaliteit van de Jelsumer Feart en omliggende sloten gestart. Het waterschap neemt hierbij op een groter aantal plekken monsters om een completer beeld te krijgen van de verspreiding van de PFOS en de mogelijke bron(nen). Vanaf maandag 11 maart 2024 begint een aanvullend onderzoek naar het slib in de Jelsumer Feart, omliggende sloten en een deel van de Dokkumer Ie. Op initiatief van het Rijksvastgoedbedrijf loopt ook een onderzoek naar de waterbodems van de sloten en vijverpartijen op het terrein van de Vliegbasis. Resultaten hiervan zullen in de loop van deze maand bekend zijn. Wanneer deze uitslagen voldoende zijn geanalyseerd communiceren we deze naar buiten. 

De gemeente Leeuwarden laat de grond en het grondwater van de volkstuinen en de camping in de directe omgeving van de Jelsumer Feart onderzoeken.