Update PFAS in Jelsumer Feart 10 juli 2025: advies om water uit sloot bij moestuincomplex Leeuwarderbos niet te gebruiken door hoge PFAS-concentraties

  • geplaatst op 10 juli 2025 om 11:21

In deze update lees je over de hoge PFAS-concentraties die we hebben gemeten in de sloot aan de westkant van het moestuincomplex Leeuwarderbos en het advies van GGD Fryslân om het water uit deze sloot niet te gebruiken. Uit eerder bodemonderzoek in opdracht van de gemeente bleek al dat gewassen van de moestuin zonder risico gegeten kunnen worden.

logo wetterskip fryslan, koninklijke luchtmacht, gemeente leeuwarden en ggd fryslan

Metingen oppervlaktewater Leeuwarderbos

Op 3 en 30 juni 2025 troffen we bij metingen van de kwaliteit van het oppervlaktewater verhoogde PFAS-concentraties aan in de sloot aan de westkant van het moestuincomplex in het Leeuwarderbos. Deze sloot staat via verschillende watergangen in rechtstreekse verbinding met de Jelsumer Feart. Het aangetroffen PFAS-patroon is hetzelfde als dat van de PFAS die zijn aangetroffen in de Jelsumer Feart. Dat betekent dat de bron van de verhoogde PFAS-concentraties in de sloot bij de moestuinen, net als bij de Jelsumer Feart, zich op de vliegbasis Leeuwarden bevindt.

____________________________________________________________________________________________

Advies GGD Fryslân

Op basis van de bovenstaande metingen adviseert GGD Fryslân om geen water uit de sloot aan de westkant van het moestuincomplex te gebruiken voor het besproeien van groenten en planten. De meest recente meting bleef net onder de advieswaarde, maar het gemiddelde van de laatste twee ligt erboven. Dat betekent dat het water op dit moment mogelijk te veel PFAS bevat om veilig te gebruiken. Ook zwemmen in deze sloot wordt afgeraden, vanwege de gezondheidsrisico’s. Laat huisdieren hier niet zwemmen of eruit drinken. Voor de sloot aan de oostkant van het complex is dit niet nodig; daar zijn de PFAS-waarden een stuk lager en binnen de veilige grens.

Nadat bekend werd dat de Jelsumer Feart was vervuild met PFAS heeft gemeente Leeuwarden de bodem en het grondwater van verschillende locaties in de omgeving van de vaart laten onderzoeken. Zo ook het moestuincomplex in het Leeuwarderbos. Uit de resultaten bleek dat alle gewassen op het moestuincomplex daar zonder risico gegeten kunnen worden. Ook werd duidelijk dat het grondwater gebruikt kan worden voor de beregening van de gewassen.

____________________________________________________________________________________________

Welke PFAS-waarden zijn aangetroffen?
Op de onderstaande kaart staan de gemiddelde PFAS-waarden die in juni 2025 in het Leeuwarderbos door ons zijn aangetroffen. Dit zijn de gemiddelde PFAS-concentraties omgerekend naar PEQ per liter (PEQ staat voor PFOA-equivalenten; de som van meerdere soorten PFAS, uitgedrukt in PFOA-eenheden). Dat is de manier hoe het RIVM de gezondheidsrisico’s van PFAS voor zwemmen en voor beregening berekent. De risicogrenzen zijn 280 nanogram PEQ per liter voor zwemmen in buitenwater en 350 nanogram PEQ per liter voor beregening.

Concentraties_ng_PEQ_L_leeuwarder_bos_juni_2025_met_sloten
Klik op de kaart voor een vergroting.

We blijven monitoren
Ons laboratorium neemt nog steeds elke vier weken watermonsters in de Jelsumer Feart, Lytse Feart en de Dokkumer Ie. Bij deze metingen worden 30 verschillende PFAS, waaronder PFOS, PFOA en GenX, geanalyseerd. Zo houden we in de gaten hoeveel PFAS er in het water zit en hoe dat verandert over de tijd heen. Door dit regelmatig te meten op een aantal vaste plekken, krijgen we een goed beeld van de verschillen in PFAS-concentraties op verschillende locaties en momenten.

Naast de vaste meetplekken onderzoeken we ook verschillende sloten in de polder regelmatig opnieuw. We hebben verschillende sloten/plassen in het Leeuwarderbos bemonsterd. De laatste twee meetrondes dateren van 3 en 30 juni 2025. De onderstaande kaart geeft de locaties aan waar in juni watermonsters in het Leeuwarderbos zijn genomen. Meetpunt 22 is de sloot aan de westkant van het moestuincomplex. Ook de komende periode blijven we de waterkwaliteit volgen in het Leeuwarderbos.

20250710-Meetpunten_leeuwarder_bos
Klik op de kaart voor een vergroting.

Waarom zijn alleen in de westelijke sloot te hoge PFAS-concentraties aangetroffen?
Precies door het midden van het moestuincomplex loopt de scheiding van verschillende peilvakken. De sloot aan de westkant van het moestuincomplex heeft dezelfde waterstand als de Friese boezem (stelsel van meren, kanalen en vaarten) en staat in verbinding met de, met PFAS vervuilde, boezemvaart Jelsumer Feart. De sloot aan de oostkant van de moestuinen ligt in een polder. In deze polder werd tot eind mei 2024 nog water ingelaten vanuit de Jelsumer Feart. Maar door ons genomen maatregelen is de wateraanvoer naar de polder veranderd. We laten hier nu voldoende schoon water in via de Kalkvaart aan de zuidkant van het Leeuwarderbos.

Stel gerust jouw vragen

We kunnen ons voorstellen dat je vragen hebt na het lezen van deze update. Neem dan contact met ons op.